27 December 2008

Pellegrinaggio a Santiago in lingua ladina

Brunico. Musicanti al mercatino di Natale.


Le tru cuntra Santiago de Compostela. N tru che milesc de porsones fej vigni ann, gonot inće porsones de nüsc raiuns. Insciö Adriano Trevisan d’Al Plan y so möt Stefano, che é pià ia ala fin de setëmber de chësc ann, por na esperiënza che - sciöche ëi dij - i à daidé crësce cotan y capì n valgönes cosses. Adriano n’un nominëia öna: chëra da azetè les porsones sciöche ares é. Capaze mostrel sö le documënt che zertifichëia i 800 km fać a pè, te n iade che à doré n mëis intier.

Indöt é Adriano y Stefano jüs a pè chi 800 km. Sciöche Adriano nes cunta, â ël y so möt püćia idea de chësc iade. Le plü âi tut da internet, da retrać, da publicaziuns informatives. L’aventöra é piada ia ai 29 de setëmber da Bornech demez, olache i dui é jüs cun la ferata ćina a Bayonne, tla Francia. Le tru che ai s’â chiri fora: le tru franzesc. "La pröma tapa, chëra da Saint Jean Pièd du Port ćina a Roncesvalles, é stada la plü döra", nes cunta Adriano, "al ê chi 25 km, cun n deslivel de apresciapüch 1250 metri."
Na parora che i à acompagné tres döt le iade é i "boccadillos", che ô dì panini. Chësc ê en gran pert le mangé söl iade: pans. Mo inće tröć früć dla natöra: üa, fighi, fersci, piers y d’ater laprò.

I dis sön tru cuntra Santiago
"Dal mëteman aratânse da podëi fà plü co 25 chilometri a tapa", nes cunta inant Adriano, "insciö unse tut la dezijiun da sfruté deplü les ores da doman. I lovân incër les 6.45 y piân spo ia mes’ora dedô. Nosc ritm ê impröma chël de za. 4 km al’ora. Do chës döes ores y mesa fajônse la pröma palsa, olache i ćiarân da tó ite n gostè rich. Na secunda palsa, de trëi cherć d’ora, fajônse spo incër misdé, olache i marnân y delibrân nüsc pîsc dai scarpëć, por che ai podess n pü’ trà le fle. Le domisdé ê scialdi ćialt. Incër les cater rovânse spo al travert." Adriano nes cunta inant che te düć i posć êl la poscibilité da cujiné. Te chisc "posć de restoraziun" vel la regola benedetina y i pelegrins à le dërt da ciafè da cëna y da gostè. Sciöche paiamënt na oferta de buna man.
"I ćiarân tres da nia i jì do avisa ai acompagnadus, mo da fà vigni dé val’ chilometer implü, deache insciö ê le tru manco frecuentè da jënt y an sciafiâ da se gode deplü la pêsc. La nöt ćiarânse da passè te posć religiusc."

Posć dal carater dër sugestif
Sön tru cuntra Santiago de Compostela él stè deplü posć che à imprescionè pere y möt. Danter chisc nominëia Adriano la badia de Samos, manajada da fredesc benedetins: "Ai nes ospitâ te na gran ćiamena cun leć a ćiastel. Da sëra êl mëssa cun les laudes". Adriano nominëia danter d’atri posć la badia de mognans benedetines a Leon, olache i dui à messü stè chić n pü’ plü dî, a gauja de na burta infeziun che Stefano s’â abiné söl iade. "Al é stè na ocajiun por dormì. Stefano à dormì chës 16 ores y iö à tut chësta ocajiun por fà n bel bagn ćialt, do 20 dis de pelegrinaje." Dër imprescionà é Adriano y Stefano romagnüs dales gran citês cun catedrales. "Posć da n gran impat emotif". Insciö la tlaustra de Santa Chiara de Castrojeriz, olache al é chës 20 mognans de clausura. Adriano se recorda che ares ćiantâ les laudes. Al gnô spo metü fora la Mostranza y les mognans ciafâ la santa comuniun tres n büj danter n mür fora.

De gragn sforc dan la fin
Plü che i dis passâ, plü che le travert s‘avijinâ, plü debota che i dui ćiarâ da fà le tru che romagnô. "I ultimi trëi dis unse fàt indöt 131 km de marcia. L’ultimo dé parôl che le tëmp gniss burt. Insciö unse fat na trata de 54 km.", nes cunta Adriano. I propi ti ultims chilometri àl - sciöche al dij - porvè le momënt plü autentich de döt le pelegrinaje: "Canche al manćiâ ma plü chi 18 km al travert, n’êl sön tru nia plü segnalè avisa tan che al manćiâ al travert. Ti ultims chilometri sunse gnü apié da na gran fan, che me fajô bindebò de mè y granfs al magun. Chësc é stè le momënt plü autentich dl pelegrinaje. Chilò ài porvè fora en pert ći che al ô dì por n püre messëi jì te n post zënza avëi da mangé."
A Santiago é Adriano y Stefano rovà ai 27 d’otober incër les set da sëra. Al nes cunta insciö: "Incër les 18.30 ênse sön la munt Gozo. Le sorëdl jô do jö y dan da nos êl finalmënter Santiago de Compostela. Dan da mè me parôl da odëi n post olache döta la jënt, de vigni religiun y corù, podô s’identifiché. Canche i sun rovà al travert ênse bindebò stanć. I sun jüs dal ofize, olache i ùn ciafè la compostela, n documënt por latin che zertifichëia che an à fat döt le tru." Te vigni post olache i pelegrins röia, ciàfi n timber. Sce i timbers é düć, ciafa i pelegins le documënt.
Sce an damana Adriano ći che n’à nia particolarmënter buté, spo nominëiel dantadöt un n fat, sozedü a Cebreiro: "Dailò ti él gnü arobè i ćialzà a Stefano, insciö che al à messü jì inant por dui dis cun slaperi."
Zeruch romagnel n gran arichimënt personal y na ligna lungia de amizizies che viarà bonamënter inant tl tëmp. Amizizies cun porsones che an à conesciü söle iade y che dëida recordè sforc, ligrëzes, emoziuns de n pelegrinaje döt particolar. (pablo)

Davanti alla nostra casa: un cerbiatto affamato, c'è tanta neve e cerca del cibo.